Overdracht en tegen overdracht

Wat is het toch een geweldige uitspraak: ‘Communiceren is zo dicht mogelijk langs elkaar praten’. Ken jij de voorbeelden hiervan ook uit je praktijk? Momenten waarop je overtuigd bent dat je de ander begrijpt, en dat blijkt gedurende het project of je opdracht tegen te vallen?

Fascinerend zijn de oorzaken achter dit concept. Het actuele denken, voelen en handelen van mensen wordt beïnvloed door eerdere ervaringen en vooral vroegere ervaringen.

Neem nu het volgende voorbeeld

Kees is al jaren werkzaam bij het bedrijf waar jij als extern projectmanager een project mag doen. Hij is toegewezen aan jouw projectteam. Je maakt een afspraak met hem om kennis te maken. Kees heeft wel vaker deelgenomen aan projecten, die geleidt zijn door een extern adviseur. Hij heeft aan die projecten en de bijbehorende autoritaire projectmanagers slechte herinneringen overgehouden. In de verwachting weer een ‘know it all’ als projectmanager te treffen gaat Kees gewapend naar het gesprek met jou. Zijn stekels staan al recht overeind. Het liefst zou hij willen zeggen: ‘Zo, daar heb je er weer eentje die het allemaal wel even weet en op gaat lossen’.

Feitelijk is er dus nog niets gebeurt, toch is de toon al gezet. Vaak zonder dat jij je als adviseur hiervan bewust bent. Dit verschijnsel noemen we overdracht. Bij overdracht wordt onbewust een verwachting over hoe project managers zijn op jou als nieuwe projectmanager geprojecteerd. De medewerker vult voor jou als projectmanager in hoe jij naar de medewerker kijkt en hoe jij je jegens de medewerker voelt. Andersom komt dat natuurlijk net zo vaak voor, jij als nieuwe projectmanager projecteert onbewust je verwachtingen over ‘hoe interne projectleden zijn’ op Kees. Jij vult voor Kees in hoe hij naar jou als projectmanager kijkt en hoe hij zich tegenover jou voelt. Soms wordt voor dit verschijnsel tegen overdracht gebruikt.

Overdrachtsgevoelens zijn gevoelens die in hun aard of intensiteit niet kloppen in de actuele situatie, maar spelen daarin wel een belangrijke rol. Omdat beide processen zich tegelijk kunnen voordoen, kan het efficiënt werken ernstig verstoord worden.

Als je je bewust bent van het proces in jezelf, heb je dus al de helft van de ruis op je communicatie opgelost. Daarnaast is het interessant te weten dat overdrachtsgevoelens worden opgeroepen door de herkenbaarheid van de situatie. Zoals de ervaring van Kees met een eerdere externe projectmanager. Of dat overdrachtsgevoelens worden opgeroepen als gevolg van de gelijkenis in persoon. Misschien lijk jij, als nieuwe projectmanager wel heel erg op de autoritaire vader van Kees.

Op wie lijkt de collega over wie jij je twijfels hebt? En op wie vinden jouw collega’s dat jij lijkt?

Meer lezen:
‘Overdracht en tegenoverdracht’, Fee van Delft.

– Esther Stehouwer